Temizliğin Geçmişi,
Dünyada ve Türkiye'de hizmet sektörünün çok eski tarihçesi olmasına rağmen temizlik hizmetlerinin bir sektör olarak tanımlanması özellikle Avrupa'da 19001ı yılların başlarına rastlamaktadır. Almanya'da 1902 yılında başlayan sektörle ilgili ilk gelişmeler, Türkiye' de 1992 yılında, yaklaşık doksan yıl sonra başlamıştır. Günümüz dünyasındaki hızlı değişimlere kısa sürede uyum sağlamak ve diğer işletmelerle rekabet etmek tüm işletmelerin en önemli sorunu haline gelmiştir. Buna, kentleşme ve sanayileşmedeki hızlı ilerlemeler de eklenince, gerek, profesyonel yaşamda gerekse bireysel yaşamda bazı hizmetlerin dışarıdan alınması kaçınılmaz olmuştur.Bu ihtiyaca bağlı olarak ortaya çıkan temizlik hizmetleri işletmelerinin zaman içerisinde hizmet sunum alanlarını da genişlettikleri görülmektedir. Diğer işletmelere ve kişilere;
• Yönetim,
• Teknik bakım,
• Güvenlik,
• Temizlik,• İlaçlama,
• Havuz bakımı,
• Peyzaj,
• Catering,
• Hukuk,
• Proje hizmetleri,
• Gayrimenkul hizmetleri de veren bu işletmelerin hizmet çeşitleri her geçen gün artmaktadır.
Türkiye'de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra yıkılan kentlerin yeniden inşası tarıma dayalı üretim tarzından ticarete dayalı üretim tarzına geçişteki kentlerin oluşması devlet eliyle gerçekleştirilen fabrikalar, iş merkezleri, alışveriş merkezleri, oteller ve hastaneler temizlik sektörünün bugünkü pazar alanını ve sahasının yaratılmasını sağlamıştır..Özellikle, 1985lerden sonra büyük kentlerde başlayan hacimsel olarak büyük, dikey ve yatay inşa edilen alışveriş merkezleri, hastaneler, en son teknoloji ile kurulan fabrikalar, göz kamaştırıcı siteler, zamanın hızla akışkanlığı zorunlu bir iş bölümünün dayanması olarak temizlik hizmetleri sektörü ve dış kaynak satın alımı diye tanımlanan "outsourcing" hizmetlerinin ortaya çıkmasını adeta dayatmıştır. Ancak, diğer Avrupa ülkelerine göre geç gelişen sanayi ve kentleşmeye bağlı olarak, temizlik hizmetleri işletmeciliğinin gelişimi de gecikmiştir.20001i yıllara gelindiğinde, temizlik hizmetleri sektörünün Türkiye'de 200 bin kişilik istihdam alanı yarattığı görülmektedir.
Bir Türk aile yapısının dört kişiden oluştuğu düşünüldüğünde, yaklaşık 800 bin kişinin bu alandan beslendiği söylenebilir. Türkiye'de başka hiçbir işi olmayan, kentin varoşlarında yaşayan vasıfsız iş gücünü milyarlarca lira harcayarak, eğiten yada meslek kazandırma kurslarına göndererek, işsizliğe çözüm üreten bu işletmelerin, istihdam yaratma dışında ülke ekonomisine yıllık olarak 680 trilyon katkı sağladığı bilinmektedir. Ayrıca, bu işletmelerin sosyal sigortalar kurumuna ve stopaj vergileri yoluyla yıllık 492 trilyonluk değer yarat¬tığı da varsayılmaktadır*.
Bugün sayıları 1500'ün üzerinde olan temizlik işletmelerinin; İstanbul (240), Ankara ( 344), İzmir (80) başta olmak üzere, Bursa (23), Adana (18), Konya (15), Mersin (13), Antalya (12), Diyarbakır (12), Kocaeli ve Trabzon (11) illerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Yoğunlaşma nedeninin söz konusu şehirlerin kentleşme ve sanayileşme düzeyi ile yakından İlgili olduğu söylenebilir.Sektörün daha hızlı gelişmesi, hizmet satın alanların ve çalışanların bu alanı daha vasıflı bir İş kolu olarak görmelerinin sağlanması, bu alanda çalışan nitelikli personel sayısındaki artışın yanında, hizmetlerin standartlaştırılmasıyla sağlanabilecektir. Bu konuda yapılan araştırmalar sektör çalışanlarının ağırlıklı olarak (%52) ilköğretim düzeyinde eğitim aldığını ortaya koymaktadır. Bu durum, temizlik hizmetleri sektörünün eğitilmiş işgücü ihtiyacının önemli düzeyde olduğunu göstermektedir.Türkiye'de, bugünkü anlamda temizlik görevlisi mesleği aslında 1980'Iİ yıllardan itibaren gelişmeye başlamış ve yaygınlaşmıştır. Günümüzde, istihdama açık olan mesleğin gelişmesinde ve yaygınlaşmasında otel, iş merkezi vb. kuruluşların talebi, teknolojik gelişmeler ve rekabet ortamı etkili olmuş¬tur. Ancak, meslek elemanlarının çalıştığı temizlik şirketleri, bu geliş-meyi teknolojik anlamda yaşarken insan kaynağına gerekli yatırımı yapma-da aynı duyarlılığı gösterememişlerdir. Rekabet, genellikle fiyat kırma olarak değerlendirilmiş ve bu yaklaşımın doğal bir sonucu olarak bu meslekteki hizmet kalitesini yükseltmemiştir.
Yanlış ücret politikalarının uygulanması, eğitim hizmetlerinin olmayışı ya da eksik oluşu nedeni ile piyasadaki temizlik görevlileri vasıflı çalışanlar niteliğine kavuşamamışlardır. Bu durum temizlik işletmelerinde çalışan yöneticiler için de büyük ölçüde geçerlidir.Dolayısıyla, bu sektörde ve bu meslek dalında geleceğe yönelik olarak eğitim ihtiyacı olduğu açıktır. Ancak, bu sektöre kalifiye eleman sağlayacak, lise ya da yüksekokul düzeyinde mesleki eğitim veren okulların olmaması işi daha da zorlaştırmaktadır. Bilindiği gibi, bu alandaki orta kademe yöneticiler, Turizm-Otelcilik programları ders kapsamında alman, Kat Hizmetleri, Temizlik Ürünlerinin Kullanımı ve Denetimi ve Temizlik Hizmetleri İşletmeciliği derslerini alan ve "Housekeeping" alanında uzmanlaşmak isteyen kişilerin kişisel gayretleri ile yetişmektedir. Ancak, uzun vadede, gerek orta kademe yönetici, gerekse çalışan düzeyinde ortaya çıkacak kalifiye işgücü açığının bu şekilde çözülemeyeceği göz önünde bulundurularak, eğitim kurumlarının bu soruna şimdiden gereken ilgiyi göstermeleri beklenmektedir.Bugün, bu alandaki eğitilmiş eleman ihtiyacının önemli bir kısmı, temizlik işletmelerinin eğitim çalışmaları ile karşılanmaktadır. Temizlik görevlilerinin eğitimi, genellikle çalıştıkları kuruluş içinde işbaşında eğitim şeklinde verilmektedir.
Bu alandaki eğitim ve uzmanlık eksikliğinin en önemli nedenlerinden biri, temizlik işinin gerek toplum gerekse mesleğin çalışanları tarafından sürekli yapılabilecek bir meslek olarak değerlendirilmemesidir. Ülkemizde yeni ve gelişmekte olan temizlik işleri sektöründe genellikle genç elemanlar çalışmaktadırlar. Düşük ücret ödenmesi nedeniyle genç temizlik görevlileri işlerine sürekli olarak yapabilecekleri bir meslek olarak bakmamakta; dolayısıyla eğitimli eleman değişim oranı artmakta, bunun sonucu olarak hizmet kalitesi düşmektedir.
Bu sektörün az tercih edilir çalışma alanı olmasının bir başka nedeni, çalışma saatlerinin uzun olması ve çalışılan yerlere göre vardiyalı çalışma düzeniyle çalışılması gösterilebilir. Temizlik görevlilerine ödenen ücretler çalışılan iş yerine ve ücret politikasına göre değişmekle birlikte, genelde temizlik görevlilerinin düşük ücret almaları da bu sektörün bir kariyer alanı olarak görülmesini engellemektedir.Temizlik görevlilerinin en yoğun ve ağır şartlarda çalıştığı yerler has¬taneler, alışveriş merkezleri ve iş merkezleridir. Sektörün gelecekte, daha fazla beceri gerektiren cam temizliği, bahçe bakımı, zemin bakımı ve temizliği ile cila alanlarında ihtisaslaşmış işgücüne ihtiyacı olacağı beklenmektedir.
Bütün bunlarla birlikte, sürekli olarak talep edilecek bir Özelliğe sahip olan bu hizmet alanı, toplum içinde gittikçe daha çok benimsenmekte ve gelecekte Önemli çalışma alanı olma yolunda gelişme göstermektedir.Bu çalışmanın hazırlanması sırasında, sektörün, eğitim yönlü sorunlar yanında, eğitim materyali yönüyle de fazla zengin olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu anlamda bazı öncül temizlik işletmeleri ve temizlik ürünleri firmalarının kendi hizmetiçi eğitim çalışmalarında kullandıkları eğitim materyali ve editörlüğünü yaptığım, 2003 yılında Detay Yayıncılık tarafından piyasa çıkan Temizlik Hizmetleri İşletmeciliği ders kitabı dışında herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır.
Temizlik hizmetleri alanındaki bu eksikliğin giderilmesi, bu alanda eğitim alan öğrenci ve sektör çalışanlarına yardımcı olmak amacıyla ha¬zırlanan bu kitapta, temizlik hizmetleri işletmecilik kapsamında ele alınmıştır. Kitap, temizlik işletmeciliği ile ilgili yönetsel ve teknik konuları içe¬ren toplam on bir bölüm şeklinde düzenlemiştir. Birinci bölümde, temizlik ve temizlik işletmeciliği kavramları, sonraki ilerleyen bölümlerde, planlama, organizasyon, insan kaynakları yönetimi, iletişim, pazarlama ve maliyet kontrolü konuları temizlik işletmeleri bazında ele alınmaktadır.
Bu işletme fonksiyonlardan sonra, temizlik hizmetlerinde kalite, temizlik ekipmanlar ve çeşitli alanların temizlik yöntemleri ile ilgili konulara yer verilmektedir.
